Sâm Ngọc Linh có 2 loại
Hiện nay, sâm Ngọc Linh được chia thành hai loại cơ bản. Đó là Sâm Ngọc Linh trồng và Sâm Ngọc Linh có nguồn gốc tự nhiên. Sở dĩ có loại sâm Ngọc Linh trồng bởi do sâm Ngọc Linh tự nhiên hiện nay đang dần cạn kiệt. Do việc khai thác và sử dụng sâm ngày càng nhiều. Vì vậy, để bảo tồn nguồn gen của loài cỏ quý hiếm của sâm Ngọc Linh, nước ta đã lập rừng trồng sâm Ngọc Linh ở những vùng thuận lợi cho sâm mọc.
Vì sự khác biệt cơ bản về địa chất, khí hậu, cách trồng. Nên về nguyên tắc, sâm Ngọc Linh trồng và sâm Ngọc Linh hoang dã đều có những đặc điểm khác nhau.
Sâm Ngọc Linh nuôi trồng
Sâm Ngọc Linh trồng có dạng tròn, ngắn hơn do được trồng thành hàng. Củ sâm Ngọc Linh cắm sâu trong đất khi chăm sóc và trồng trọt. Phần dưới cây sâm có nhiều chồi, nhiều rễ, màu vàng. Phần thân trên cây sâm có màu xanh rêu hoặc xanh đen. Được biết, hầu hết các loại củ đều có kích thước khác nhau. Loại lớn nhất là 4 củ sâm / kg, còn loại thường là 10 – 20 củ sâm/ kg. Tuổi thọ của cây sâm Ngọc Linh nhìn chung rất ngắn. Chỉ kéo dài từ 2-3 năm. Do không được chú ý và cung cấp các điều kiện cần thiết nên thời gian thu hoạch sâm cũng ngắn.
Sâm Ngọc Linh trồng ngoài trời có những đặc điểm sau. Các bộ phận của rễ mọc hoàn toàn trên mặt đất. Nhằm lấy chất dinh dưỡng từ môi trường bên ngoài, tổng hợp ánh sáng và hút ẩm. Rễ phát triển xuống để lấy chất dinh dưỡng trong đất.
Hình dáng của sâm lộ thiên thường có hình dáng dài, hẹp. Bởi vì phải phân tán trên đất để lấy nhiều chất dinh dưỡng. Về màu sắc, nếu cây sâm sống ở đất có nhiều mùn thì màu của nó là màu xanh lục đậm. Nếu sâm sống ở đất có pha cát hoặc đất sét thì màu của nó là màu vàng.
Sâm Ngọc Linh thiên nhiên núi
Hình dạng của sâm Ngọc Linh tự nhiên là củ sâm có kích thước nhỏ hơn, với hình dạng thân dài. Vì cây phải vươn mình ra để lấy chất dinh dưỡng và cạnh tranh với các cây khác. Vì thế, các củ nhô ra xa hơn vào đất để lấy chất dinh dưỡng, và do đó sẽ có ít rễ hơn.
Màu sắc của sâm phụ thuộc vào những gì đặc trưng cho từng khu vực và kích thước của sâm Ngọc Linh tự nhiên khác nhau. Vì do điều kiện sinh trưởng nên mỗi củ có kích thước và hình dạng riêng biệt. Những củ sâm nhỏ hơn 10 củ / kg, 20 củ / kg. Hay 30-50 củ / kg đều có giá trị dinh dưỡng tương đương. Với những củ sâm to hơn từ 1-3,5kg / 1 củ. Nhân sâm có kích thước nhỏ hơn nhưng lại có giá trị dinh dưỡng cực kỳ cao. Tuy nhiên, điều kiện sinh trưởng lại rất khắc nghiệt.
Tuổi thọ của loại loại 30-50 củ /kg là 7-8 năm, 20 củ /kg là 7-8 năm. Một số cũng đã hàng trăm năm tuổi. Tuy nhiên, không phải chỉ có nhân sâm càng già thì củ càng to mà nó còn phụ thuộc vào điều kiện trồng trọt.
Hiện nay, sâm ngọc linh tự nhiên rất hiếm và đắt. Chính vì vậy sâm Ngọc Linh trồng chủ yếu bán sẵn trên thị trường vẫn giữ được tinh chất quý giá của sâm Ngọc Linh nhưng giá rẻ hơn.
Trong nhóm sâm Ngọc Linh tự nhiên cũng được chia thành 3 loại khác nhau. Đó là sâm Ngọc Linh trồng ngoài trời, sâm Ngọc Linh trồng bán lộ thiên và sâm Ngọc Linh trồng trong đất. Mỗi loại này cũng do điều kiện sinh trưởng và điều kiện phát triển khác nhau nên về hình thức và màu sắc cũng có những điểm khác nhau.
Gía trị dinh dưỡng của các loại sâm Ngọc Linh
Theo một số công trình nghiên cứu sơ khai ghi nhận. Ở thân và rễ củ sâm Ngọc Linh chứa 32 hợp chất saponin triterpen. Trong đó, có ít nhất 30 hợp chất sanopin dammaran làm nên tác dụng sinh học chủ yếu của sâm.
Năm 1987, tiến sĩ Nguyễn Thới Nhâm (khi ấy là Giám đốc Trung tâm sâm Việt Nam) chủ trì hợp tác nghiên cứu về sâm với nhiều chuyên gia hàng đầu đến từ các viện dược liệu tại Ba Lan, Nhật Bản… Kết quả được công bố rằng, thân và rễ củ sâm Việt Nam chứa đến 52 saponin triterpen. Có tính kháng khuẩn, kháng ung thư, axit béo… Trong đó có 26 saponin cấu trúc mới, tổng hàm lượng 10,82%. Giá trị này của sâm Ngọc Linh gấp 3 lần sâm Triều Tiên (26 saponin, hàm lượng 3,52%); hai lần sâm Mỹ (14 saponin, 3,83%) và Trung Quốc (23 saponin, 4,87%).
Đặc biệt, sâm Ngọc Linh mọc tự nhiên chứa hàm lượng saponin toàn phần rất cao. Theo đó còn có các hợp chất polyacetylen, axit béo như palnitic, stearic, oleic, linoleic, linolenic. Sâm cũng hội đủ 8 loại axit amin cần thiết cho cơ thể. Chứa 20 nguyên tố vi lượng như sắt, kali, mangan… Các thành phần khác là gluxit, tinh dầu. Thân rễ tươi chứa daucosterol.
