Điều kiện thiên nhiên để canh tác sâm Ngọc Linh
Sâm Ngọc Linh là loại thảo dược quý, được phân bố tại núi Ngọc Linh. Sâm thích hợp trong các điều kiện đặc trưng của vùng xuất xứ. Cụ thể như sau:
Về khí hậu:
Nhiệt độ thích hợp trung bình trong năm dao động từ 14,0 – 18,00C (thấp nhất 8 – 110C, cao nhất 20 – 250C).
Độ ẩm trung bình từ 85 – 90%. Lượng mưa trung bình từ 2.800 – 3.400 mm/năm. Và có lượng mưa khá trong các tháng mùa khô là từ tháng 3 đến tháng 7.
Về đất đai, tài nguyên và địa hình:
Sâm được trồng ở độ cao so với mực nước biển từ 1.500 m trở lên. Thuận lợi ở độ cao từ 1.800 m trở lên. Đất phải có đủ ẩm, giàu dinh dưỡng. Ngoài ra, lượng mùn hữu cơ trong đất cao. Còn giữ cấu trúc rừng nguyên sinh và có độ tàn che từ 70-90%.
Chuẩn bị giống và ươm cây con sâm Ngọc Linh
Chọn cây giống: Cây sâm Ngọc Linh lấy hạt giống cần phải có sự chọn lọc kỹ. Để đảm bảo chất lượng cây giống. Theo đó, cây phải đạt từ 4 năm tuổi trở lên (đối với cây gieo từ hạt). Cây đạt 2 năm tuổi trở lên (đối với cây trồng từ đầu mầm). Cât phải có biểu hiện đặc trưng của giống. Không bị sâu bệnh, tổn thương cơ giới hoặc các tổn thương khác.
Thời gian thu hái quả là vào tháng 7 – 9 hằng năm. Quả thu hái phải đảm bảo độ chín sinh lý. Đó là vỏ quả có màu đỏ tươi và có chấm đen trên đầu. Vỏ quả trông sáng bóng và hạt mẩy. Do đặc điểm sinh học mà một cụm quả đạt độ chín tiêu chuẩn phải từ 6 – 10 ngày. Vì vậy vậy nên thu hái làm nhiều lần (ít nhất 3 lần, mỗi lần cách nhau từ 2- 3 ngày). Để đảm bảo quản giống thu vào có chất lượng cao.
Kỹ thuật trồng và chăm sóc sâm Ngọc Linh
Thời vụ
Với kiểu khí hậu vùng núi Ngọc Linh, có thể trồng Sâm quanh năm. Trừ các tháng mùa mưa chính. Nhưng do phụ thuộc vào điều kiện cây giống đủ tiêu chuẩn, nên vụ trồng phổ biến từ tháng 7 – 9 hằng năm. Đó là khi cây giống đạt 1 năm tuổi. Ngoài ra, có thể trồng từ tháng 3-5 với cây giống lưu vườn hơn 1 năm tuổi. Không trồng cây vào những ngày nắng gắt hay có mưa lớn.
Thiết kế vườn và chuẩn bị đất trồng
Cần thực hiện nghiêm ngặt yêu cầu hạn chế tối đa những tác động bất lợi đến môi trường rừng. Để vừa bảo vệ rừng, vừa tạo môi trường sống thích hợp cho sâm trồng. Sâm Ngọc Linh có thể sinh trưởng và phát triển tốt khi mọc sát gốc các cây gỗ, cây tái sinh. Trong thiết kế vườn và chuẩn bị đất trồng. Chú ng ta chỉ phát dọn tối thiểu dây leo, bụi rậm. Và tuyệt đối không được tác động đến cây gỗ và cây tái sinh.
Lựa chọn đất trồng cần lựa chọn các vùng đất dưới tán rừng tự nhiên ở đai cao từ 1.500 m trở lên. Đất còn giữ kết cấu rừng tự nhiên và có độ che phủ rừng từ 70% trở lên. Giàu mùn và đủ ẩm. Trong vùng lựa chọn, thiết kế các băng chừa và băng trồng đồng mức, xen kẽ nhau. Có độ rộng 8 – 10 mét và chừa lại phần đỉnh trên cùng xuống đến băng trồng ít nhất 50 mét.
Phát dọn dây leo, bụi rậm để tạo các lối đi lại trong vườn Sâm: Lối đi lại giữa các băng đồng mức,rộng 0,8 mét. Lối đi lại theo hướng dốc, rộng 0,8-1 mét. Thiết kế zích zắc và với số lượng tối thiểu để hạn chế xói mòn.
Đối với phần đỉnh dốc và băng chừa. Cần giữ nguyên hiện trạng. Nghiêm cấm mọi tác động. Đối với băng trồng, chúng ta chỉ được phát dọn dây leo và bụi rậm. Trong các băng trồng, thiết kế 3-4 luống trồng. Mỗi luống rộng 1,6 – 2,0 mét để trồng 3-4 hàng sâm. Giữa các luống, phát dọn dây leo, bụi rậm tạo lối đi lại rộng 30-35cm.
Chuẩn bị đất và trồng sâm:
Theo đó, trên các luống trồng đã được phát dọn dây leo, bụi rậm, giữ nguyên hiện trạng mặt đất. Chỉ thu gom thân lá dây leo, cây bụi vừa phát dọn để ủ phân hữu cơ. Đào hố trồng lan theo chiều nghiêng tự nhiên của khu vực trồng. Theo quy cách và cần thẳng hàng để tiện trong việc theo dõi, chăm sóc về sau.
Mật độ và cách trồng
Về khoảng cách và mật độ: Trồng hàng cách hàng từ 40-45 cm. Cây cách cây từ 30-35 cm. Mật độ khoảng 20.000 –25.000 cây/ha rừng.
Về cách trồng: Sử dụng cuốc nhỏ hoặc công cụ cầm tay phù hợp. Để đào hố tròn có đường kính 8-10cm. Sâu 6-8 cm để trồng cây.
Trồng từ cây con: Chúng ta bứng nhẹ, tách cây con trên vườn ươm hoặc trong khay. Tránh xây xát và đứt rễ rồi đem đi trồng.
Đặt cây con vào hố và điều chỉnh. Sao cho thân cây theo phương thẳng đứng, cổ rễ ngang với mặt đất tự nhiên. Sau đó lấp đất và dùng tay ấn chặt đất xung quanh gốc cây. Chú ý lấp đất theo hình mâm xôi để tránh cây bị úng khi mưa. Nên trồng thẳng hàng để dễ theo dõi và tiện chăm sóc sau này. Lưu ý là không làm bể bầu, đứt rễ, dập nát cây khi trồng.
Trồng bằng đầu mầm: Theo đó, sau khi chuẩn bị xong đoạn mầm, chúng ta có thể tiến hành trồng ngay. Tương tự như trồng cây con, chúng ta đào một hố nhỏ sâu 5 – 7 cm. Rồi đặt phần thân mầm vào đó, đoạn thân khí sinh hướng lên trên, lấp đất và ấn chặt phần gốc.
Sau khi trồng cây, tưới nhẹ để ổn định cây. Phủ một lớp lá khô lên mặt đất để giữ ẩm cho đất, hạn chế cỏ dại. Đồng thời lá khô sau khi phân hủy sẽ cung cấp một lượng mùn nhất định cho cây sau này.
Chăm sóc vườn sâm
Năm đầu sau khi trồng sâm. Cần thường xuyên theo dõi, trồng dặm lại những cây chết. Lưu ý là dặm các cây cùng lứa tuổi. Hằng năm, cần thường xuyên phát dọn các dây leo, bụi rậm tái sinh và nhổ cỏ trong vườn trồng sâm. Chỉ cần cắt, nhổ cỏ cục bộ những cây ở sát gốc sâm. Không cắt, nhổ cỏ khi cỏ không ảnh hưởng đến cây sâm. Không làm cỏ trong mùa mưa, nhất là giai đoạn cây ngủ đông để hạn chế rửa trôi, xói mòn đất.
Bên cạnh đó, bón bổ sung thêm mùn núi cho cây bằng cách phủ lên mặt đất gần gốc cây một lớp mùn dày khoảng 2cm. Điều này để giúp cây sinh trưởng tốt và cho năng suất cao. Chúng ta có thể sử dụng các chế phẩm vi sinh ủ với lá mục, lá khô tại chỗ…để bón bổ sung cho cây sâm.
Những năm mưa ít trong các tháng mùa khô. Khi đất trồng bị khô, cần tưới nước bổ sung để giúp cây sinh trưởng được thuận lợi. Dọn dẹp cành cây đổ gãy xuống vườn sâm. Chăm sóc và khắc phục sớm những trường hợp cây bị tổn thương.
Ngoài ra thường xuyên kiểm tra, phát hiện sớm các đối tượng dịch hại. Xử lý kịp thời bằng các biện pháp thủ công như: cắt tỉa lá bị bệnh, nhổ bỏ và xử lý cây bệnh,…Cần làm bẫy lồng, bẫy kẹp, dụng cụ xua đuổi… hoặc dùng nilon, lưới để ngăn các động vật gây hại vườn sâm.
Nguồn: Phòng Khoa học – Thông tin Sở Nông nghiệp & PTNT Quảng Nam
